به گزارش گلستان ما ؛ مجموعه‌ای از صفحات نوشته‌شده ، مصور ، چاپ‌شده یا صفحات خالی (صفحه سفید و نانوشته)؛ ساخته‌شده از جوهر، کاغذ (ورق)، پوست حیوانات یا مواد دیگر (چسب ، نخ و…) است که معمولاً از یک طرف یا سمت به یکدیگر محکم شده یا متصل می‌گردند. هر برگه در کتاب ، ورق و هر سمت یا روی هر ورق ، صفحه نامیده می‌شود.

ردن کتاب به اصطلاح صحافی گفته می‌شود. کتاب در اندازه‌های گوناگون وجود دارد.

انواع کتاب از ابتدا تا کنون :

لوح‌های گِلی

از لوح‌های گِلی، در منطقه ی بین‌النهرین برای نوشتن استفاده می‌شد. استفاده از این روش در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد، توسط تمدن سومر ابداع شد و به تکامل رسید. اما با گذشت زمان، بابلی‌ها و آشوری‌ها نیز همین روش را به‌کار گرفتند. این لوح‌ها با استفاده از خاک رس و آب ساخته می‌شدند و قبل از خشک شدن، با استفاده از ابزارهای نوک‌تیز بر روی آنها نوشته می‌شد. نوشته‌های بیشتر این لوح‌ها، بیشتر مرتبط با امر بازرگانی، اداری و حکومتی بود . (دائرةالمعارف کتابداری)

پاپیروس

استفاده از کاغذ پاپیروس برای نوشتن از حدود ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر رایج شد و تا قرن ششم میلادی نیز ادامه یافت. کاغذ پاپیروس، صفحه‌ای بود که از گیاه پاپیروس به‌صورت یک تومار با درازای چند متر و عرض ۳۰ سانتی‌متر ساخته می‌شد. این تومار، انعطاف‌پذیر بود و پس از پیچیده شدن به‌صورت یک استوانه به قطر ۵ تا ۶ سانتی‌متر درمی‌آمد. ابزار نوشتن بر روی پاپیروس، نی یا قلم‌نی آغشته به مرکب بود. اختراع پاپیروس یکی از تحولات بسیار مهم در تاریخ کتاب محسوب می‌شود. قدیمی‌ترین کتابی که به‌صورت تومار پیدا شده‌است، پاپیروس پریس نام دارد که مشتمل بر گفته‌های اخلاقی است. داستان سینوحه نیز یکی از معروف‌ترین کتاب‌هایی است که بر روی پاپیروس نگاشته شده‌است. پاپیروس اگرچه سبک و کم‌حجم بود، اما برخلاف لوح‌های گلی، شدیداً آسیب‌پذیر بود و به‌همین دلیل تاکنون هیچ مجموعه مهمی مربوط به مصر باستان، از زیر خاک بیرون نیامده‌است . (دائرةالمعارف کتابداری)

به‌جز مصر، پاپیروس در یونان و روم نیز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفت. به نظر می‌رسد که واژه انگلیسی ( paper) به معنای کاغذ نیز از پاپیروس ریشه گرفته باشد.( مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران)

سایر انواع تومارها

به‌جز پاپیروس، چرم، پوست حیوانات و پارچه نیز برای نوشتن مورد استفاده قرار می‌گرفت. پوست، مرکب را از هردوطرف جذب می‌کرد و از پاپیروس بادوام‌تر و انعطاف‌پذیرتر بود.(دائرةالمعارف کتابداری)

کدکس

کدکس، شکل امروزی کتاب است؛ یعنی صفحات پوست، پاپیروس و غیره که تا خورده و از یک محل به یکدیگر دوخته شده باشند. پیدایش کدکس به قرن دوم میلادی بر می‌گردد که توسط مسیحیان برای نگارش متون مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این فرم از کتاب، به‌دلیل مزیت‌هایی که داشت، از قرن چهارم میلادی رواج پیدا کرد. ازجمله مزیت‌های آن می‌توان به قابلیت جستجوی بهتر، امکان بهتر برای انبار و نگهداری آن (در کتابخانه) و تولید سریع‌تر اشاره نمود. در این زمان در صومعه‌ها و کلیساها، اتاق‌هایی ایجاد شده بود که در آنها کار رونویسی از انجیل و دعاها صورت می‌گرفت و عملاً کتاب تولید می‌شد. همچنین با گذشت زمان، تولید کاغذ (که قبلاً در چین اختراع شده بود)، در ایران و پس از آن در اروپا رایج شد و به تبع آن، کتاب‌های کاغذی نیز ابداع شدند. (دائرةالمعارف کتابداری)

چاپ

تا قبل از اختراع ماشین چاپ، نسخه‌برداری از کتاب‌ها تنها از طریق رونویسی از کتاب‌ها امکان‌پذیر بود که تولید کتاب را بسیار کند و دشوار می‌کرد.( گودرزی می‌رانی، روزنامه جوان)و در صورت اشتباه‌هایی در نوشتن نویسنده مجبور به نوشتن دوباره آن برگ از کتاب می‌شد (در صورتی که در آغاز بر روی برگ کاغذ نوشته و سپس به صورت کتاب درمی‌آمد) اما در سال ۱۴۳۹، با اختراع ماشین چاپ توسط یوهانس گوتنبرگ آلمانی، تحول بسیار بزرگی در صنعت نشر کتاب صورت گرفت. 

اولین کتابی که با استفاده از دستگاه گوتنبرگ چاپ شد، انجیل بود که به علت تعداد سطرهایش در هر صفحه، به انجیل ۴۲ سطری معروف شد.( مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران)این ماشین چاپ، ماشین فشار پیچی نام گرفت و سرعت چاپ آن، ۷۰ تا ۱۰۰ برگ در ساعت بود. (دانشنامه رشد)

امروزه با توسعه تکنولوژی‌های نوین، دیگر نیازی به صرف هزینه زیاد و چاپ کتاب جهت معرفی به خوانندگان آن نیست. با کمک سیستم‌های چاپ بنابر تقاضا یک نسخه چاپ شده نمونه در کتاب فروشی‌ها یا نسخه کتاب الکترونیکی آن در وب سایت‌های مخصوص فروش کتاب مانند آمازون به خوانندگان نشان داده می‌شود تا پس از سفارش آنها چاپ شده و به آدرس آنها ارسال گردد. بدین ترتیب دیگر نیازی به اتلاف حجم وسیعی از کاغذ نبوده، اشکالات موردی کتاب‌ها بدون صرف هزینه و در زمان کوتاه قابل اصلاح می‌باشد. در این روش به دلیل ارسال و نگهداری فایل الکترونیکی کتاب، توزیع کتاب در کتاب فروشی‌های سراسر جهان آسان، سریع و کم هزینه گردیده‌است. به تازگی امکان چاپ کتاب به زبان فارسی با این روش توسط شرکت آمازون آمریکا فراهم گردیده‌است.

در عین حال، به نظر می‌رسد که مکانیزم چاپ، پیش از گوتنبرگ در چین رایج بوده‌است. برخی از منابع اختراع چاپ یا حروفچینی متحرک را به پی‌شنگ، کیمیاگر چینی نسبت می‌دهند. اختراع وی، شامل حروف مستقل چاپی بود که بر روی سفال مرطوب حکاکی می‌شد و پس از پختن، دوام زیادی پیدا می‌کرد. (حجازی، آرش، ۱۳۸۶)

کتاب الکترونیکی

در سال‌های اخیر، استفاده از رایانه‌ها موجب آسانی چاپ کتاب و توسعه چاپ و نشر کتاب‌های چاپی شده‌است. در اواخر سده بیستم، تجهیزات ارتباطی مانند تلویزیون، رایانه واینترنت، مفهوم کتاب به‌عنوان مهم‌ترین منبع اطلاعاتی را به چالش کشیدند. از سوی دیگر با ذخیره‌شدن اطلاعات یک کتاب در نوارهای صوتی و سی‌دی، تعریف کتاب به‌عنوان «مجموعه‌ای از کاغذهای چاپ‌شده یا دستنویس» نیز به چالش کشیده شده‌است.

پیدایش کتاب‌های الکترونیکی به سال ۱۹۷۱ بازمی‌گردد. این کتاب‌های الکترونیکی، با به‌کارگیری لامپ پرتو کاتدی، تصاویری را بر روی پرده پدیدمی‌آورد که می‌توانست جایگزین چاپ و کاغذ شود. (دائرةالمعارف کتابداری) اما نخستین کتاب الکترونیکی دیجیتال، به نام Nuvomedia’s Rocket در سال۱۹۹۹ منتشر شد.

اخیراً تلاش‌هایی برای تبدیل کتاب‌های عادی به کتاب‌های الکترونیکی صورت گرفته‌است. این تلاش‌ها در جنبشی به نام پروژه گوتنبرگ در حال اجراست. همچنین برای آسان‌سازی کاربرد کتاب‌های الکترونیکی، تجهیزات دیجیتالی ویژه‌ای به نام کتابخوان الکترونیکی به بازار معرفی شده‌است. این تجهیزات در حقیقت، رایانه‌های کوچکی هستند که توانایی ذخیره‌سازی و بازیابی شمار زیادی کتاب الکترونیکی را دارند. (پایگاه اینترنتی encyclopedia.com)

برخی از ویژگی‌های کتاب‌های الکترونیکی که باعث شده‌است کاربرد آن‌ها گسترش یابد، عبارتند از:

آسانی انتقال در عین یکپارچگی مطالب

انسجام مطالب و تنوع کاربرد

تبادل بینابین مطالب با یکدیگر

پشتیبانی از امکانات چند رسانه‌ای

آسانی کار و اجرا

این مزایا باعث گردیده که فروش تعداد کتاب‌های الکترونیکی از کتاب‌های چاپ شده کاغذی توسط سایت آمازون به عنوان بزرگترین عرضه‌کننده کتاب در جهان پیشی بگیرد.( پایگاه اینترنتی encyclopedia.com)

کتاب شفاهی(کتاب صوتی)

یک کتاب‌گویا روی نوارکاست

کتاب شفاهی یا کتاب گویا یا کتاب صوتی سندی است که به صورت صوتی تهیه می‌شود و روی نوار کاست، سی‌دی و … ضبط می‌شود. این اسناد معمولاً کتابهایی هستند که قبلاً به طور مکتوب منتشر شده‌اند و اکنون توسط خود نویسنده، مترجم یا هنرپیشگان روخوانی می‌شوند. در حال حاضر سایتهای اینترنتی بسیاری نیز کتابهای صوتی یا گویا یا شفاهی ارایه می‌دهند که برخی بصورت رایگان هستند و برخی دیگر در ازای پرداخت پول قابل شنیدن می‌شوند.

مجموعه کتاب (کتابخانه) :

استفاده از کتابخانه‌های خصوصی یا شخصی اولین بار در یونان باستان مورد توجّه قرار گرفت. در دوران باستان هزینه نگهداری کتابخانه‌ها معمولاً به وسیله فردی ثروتمند تأمین می‌شد. این کتابخانه‌ها می‌توانست خصوصی یا عمومی باشند. تفاوت این کتابخانه‌ها با کتابخانه‌های عمومی امروزی در محل تأمین هزینه‌های آنها بود که در کتابخانه‌های باستان این هزینه معمولاً از یک منبع عمومی تأمین نمی‌شد. اینطور تخمین زده می‌شود که در شهر رم در قرن سوم میلادی در حدود ۳۰ کتابخانه عمومی وجود داشته‌است. بعدها در قرون وسطی صومعه‌ها و دانشگاه‌ها حتی دارای کتابخانه‌هایی بودن که امکان استفاده از کتاب برای مردم عادی را نیز فراهم می‌کرد. البته تمام مجموعه کتابخانه برای مردم قابل دسترسی نبوده و همچنین امکان بردن کتاب از کتابخانه وجود نداشته و برای جلوگیری از سرقت کتاب‌ها، کتاب‌ها معمولاً با زنجیر به میز بسته شده بودند.

آغاز استفاده از کتابخانه‌های امروزی به حدود قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که برخی شروع به اهدای کتاب به شهرها کردند. گسترش کتابخانه‌های عمومی در ایالات متحده به اواخر قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد و تا حدود زیادی متأثر از اهدا کتاب‌هایی است که به وسیله اندرو کارنگی (Andrew Carnegie) صورت گرفت. استفاده از کتابخانه تا حدودی گروه اجتماعی افراد را نیز منعکس می‌کرد چراکه در حالی که قشر ضعیف یا متوسط جامعه باید بیشتر کتاب‌های خود را در کتابخانه‌ها پیدا

می‌کردند افراد ثروتمند دارای کتابخانه‌های شخصی بودند.

ظهور کتاب‌های جلد کاغذی در قرن بیستم راه را برای استفاده عموم از کتاب باز کرد. این نوع کتاب‌ها خرید کتاب را برای بسیاری از افراد جامعه ممکن کردند. کتاب‌های جلد کاغذی معمولاً شامل مطالبی می‌شدند که قبلاً در مجله‌ها به چاپ می‌رسید. در نتیجه با استفاده عموم از کتاب، داشتن کتابخانه‌های خصوصی دیگر به عنوان نمادی از قشرها ثروتمند به کار نمی‌رفت.

در حال حاضر دو نهاد به طور تخصصی در ایران به امر کتابداری و امانت کتاب مشغول هستند :

1- نهاد کتابخانه های عمومی کشور (دارای کتابخانه عمومی)

2-کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان(دارای کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان)

اندازه های رایج کتاب :

کتاب معمولاً در اندازه‌های مختلفی چاپ می‌شود و بستگی به حجم کتاب دارد و بیشتر یک امر سلیقه‌ای می‌باشد ، عموم کتابها در اندازه‌های زیر چاپ می‌شوند (ابعاد به سانتی‌متر هستند)  :

قطع جیبی ۱۵x۱۱

قطع پالتویی ۲۱x۱۲

قطع رقعی ۲۱x۱۴

قطع خشتی (مربعی) ۲۱x۲۱

قطع بیاضی ۲۲x۲۹ (در این قطع عرض کتاب بیشتر است)

قطع وزیری ۲۴*۱۷

قطع بیاضی بزرگ ۲۴x۳۴

قطع رحلی کوچک ۲۹x۲۲

قطع رحلی بزرگ ۳۴x۲۴

قطع سلطانی ۴۹x۳۴

البته بیشتر کتابها در اندازه وزیری چاپ می‌شوند.

نامگذاری روز کتاب و کتاب خوانی :

در سال 1372 شمسی 24  آبان به عنوان روز کتاب و کتاب‌خوانی تعیین شد. این روز، یکی از روزهای هفته کتاب نیز هست. نخستین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در روزهای 4 تا 10 دی ماه سال 1372 با پیام رهبر فرزانه انقلاب اسلامی برگزار شد.

در هفته کتاب، در مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها، و استان‌های کشور نمایشگاه‌ها و جشن‌های کتاب و سخنرانی در موضوع چاپ و نشرِ کتاب برگزار می‌شود, امسال هفته کتاب و کتابخوانی از 24 تا 30 آبان ماه می باشد .

نقش خانواده ها در علاقه فرزندان به کتاب :

برای ایجاد علاقه به کتاب و کتابخوانی ، عوامل متعددی نقش دارند که نخستین آنها «خانواده» است. در واقع نقطه آغازین ایجاد عشق و علاقه به کتاب و کتابخوانی از خانواده آغاز می گردد ؛ زیرا طبق دیدگاه روان شناسان ، شخصیت و هویت کودک در قدم اول در خانواده شکل می گیرد . به طور طبیعی والدین علاقه مند به کتاب فرزندانی دوستدار مطالعه خواهند داشت و عکس آن نیز صادق است.

تجربه نشان داده است که فرزندانی که در خانواده های اهل دانش بزرگ می شوند ، میزان مطالعه و گرایش به کتابخوانی در آنان نسبت به خانواده هایی که تمایلی به کتاب و مطالعه ندارند بسیار بیشتر است . اکثر علما و دانشمندان در خانواده هایی رشد نموده اند که والدین آنان اهل مطالعه و پژوهش بوده اند . زمانی که فرزندی می بیند که کتابخانه ای در خانه هست و پدر و مادر و همگی اعضای خانواده ، ساعاتی را به مطالعه اختصاص می دهند ، دیگر ، حتی نیاز به گفتن این که «باید مطالعه کنی» وجود ندارد .

 علت عدم استفاده برخی افراد از کتاب :

یکی از مشکلات و کاستی های جامعه ما گریز از کتاب و پایین بودن سطح فرهنگ مطالعه است. این نقیصه، ریشه ها و علت های مختلفی می تواند داشته باشد که شاید در رأس آنها «عدم احساس ضرورت» است. تا وقتی انسان در وضعیت «نیاز» قرار نگیرد، در پی رفع آن نخواهد افتاد.

اگر در پاسخ شبهه های اعتقادی و پرسش های سیاسی دربمانیم، یا در مجلس و محفلی که از موضوع خاصی صحبت به میان می آید، احساس کنیم در آن زمینه بی اطلاعیم و شرمسار شویم و احساس کنیم از چرخه زمان و گردونه پرشتاب مسایل علمی و فکری جامعه عقب مانده ایم، نسبت به خلأ و نیاز آگاه می شویم و این می تواند شوق به مطالعه و کتابخوانی را در ما تقویت کند. 

به دنبال آرامش و فرار از استرس :

اگر در زندگی روزمره استرس زیادی را تجربه می‌کنید، کتاب بخوانید. تحقیقات انجام‌شده در سال ۲۰۰۹ در دانشگاه ساسکس (Sussex) نشان داد که مطالعه کردن، مؤثرترین روش برای مقابله با استرس است. کتاب خواندن حتی از فعالیت‌های محبوبی مانند گوش دادن به موسیقی، لذت بردن از یک فنجان چای یا قهوه و قدم زدن، در حفظ آرامش هنگام مواجهه با مشکلات و مقابله با استرس بسیار مؤثرتر است.

چگونگی مهارت نوشتن :

این مورد ارتباط مستقیمی با افزایش دامنه‌ی لغات دارد. خواندن آثار خوب و ارزشمند تأثیر چشمگیری بر توانایی نوشتن دارد. تجربه‌ی وزن کلام، روانی بیان و سبک نوشتاری نویسنده‌های مختلف، بر سبک نوشتن ما تأثیر می‌گذارد. همان‌طور که موسیقی‌دان‌ها بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و از هم تأثیر می‌پذیرند و نقاشان از تکنیک‌های اساتید قبل از خود الگو می‌گیرند، نویسندگان هم با خواندن آثار دیگران، یاد می‌گیرند که چطور افکار خود را در قالب نثر به رشته‌ی تحریر درآورند .

فواید کتاب خواندن و مطالعه :

1- مطالعه، یک فرایند فعّال ذهنی است .

2- مطالعه، پایه های مهارت را می سازد .

3- مطالعه، واژگان شناخته شده شما را افزایش می دهد .

4- مطالعه، تمرکز را افزایش می دهد .

5-مطالعه باعث ایجاد اعتماد به نفس می شود .

6-مطالعه، حافظه را تقویت می کند.

7-مطالعه، انضباط فردی را افزایش می دهد .

8-مطالعه به ما این امکان را می دهد که همه جا مطلب بیاموزیم .

9-مطالعه، خلاقیت را افزایش می دهد.

10-مطالعه این امکان را به شما می دهد که در رابطه با موضوعی صحبت کنید .

11-مطالعه کتاب، سرگرمی ارزانی است .

12-مطالعه این امکان را به شما می دهد که به اختیار خود مطلب بیاموزید .

13-مطالعه، مشارکت ذهنی جدید ایجاد می کند .

14- مطالعه، قوای استدلال شما را افزایش می دهد.

15- مطالعه کردن، مهارت های شما را می سازد .

16- مطالعه، شما را از مضرّات دنیای دیجیتالی دور می کند .

17- مطالعه باعث می شود که اشتباهاتمان کاهش پیدا کند .

18- در حین مطالعه، شما با مطالب غافلگیر کننده و مفیدی روبرو می شوید .

19-مطالعه کسالت را کاهش می دهد .

سخن برخی بزرگان در باره کتاب و کتابخوانی :

( کتاب، بوستان دانشمندان است)   امام علی (ع)

 (کسی که به کتاب ها تسلی و آرامش یابد، هرگز آرامش خود را از دست نخواهد داد)   امام علی (ع)

(دانش خود را بنویس و آن را در میان برادرانت منتشر ساز)   امام صادق (ع)

(کتاب هایتان را خوب نگه دارید که در آینده به آنها نیاز خواهید داشت)  امام صادق (ع)

 ( اگر یکی از مشتاقان کتاب هستید، بزرگ ترین خوش بختی جهان را دارید)  ژول کارداتی

(کتاب، بزرگ ترین اختراع بشر است )   ویلیام شکسپیر

(دانشگاه واقعی، جایی است که مجموعه ای از کتاب در آن جمع آوری شده باشد )  کارلایل

( بدون حکومت، می شود زندگی کرد، ولی بدون کتاب و مطبوعات نمی شود )   آبراهام لینکلن

(خوشبخت، کسی است که به یکی از این دو چیز دسترسی دارد، یا کتاب های خوب یا دوستانی که اهل کتاب باشند)   ویکتور هوگو

رهبری و فرهنگ کتاب و کتابخوانی :

پیشرفت کشور بدون توسعه در بخش کتاب  غیرممکن است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دستگاه‌های دولتی ، و صاحبان انگیزه ، به مقوله کتاب اهمیت بدهند و تولید کتاب را با جدیت دنبال کنند. (بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران  21/02/1390)

 "" کتابخانه‌ی مقام معظم رهبری نسبتاً بزرگ است و کتاب‌ها موضوعات مختلفی دارند . ایشان کنار خیلی از کتاب‌ها حاشیه‌نویسی کرده‌اند و من خیلی دلم می‌خواهد یک زمانی آن چیزی که می‌شود از این حاشیه‌ها منتشر کرد ، منتشر بشود ، چون با دقت و با ظرافت حاشیه نوشته‌اند .

در مورد بخش ادبیات کتابخانه، شعرش خیلی جلب توجه می‌کند. البته بخشی از کتاب‌های شعر را شعرا به مناسبت‌های مختلف هدیه داده‌اند. بعضی هم طبق آنچه که من دیدم، معلوم بود مربوط به خود ایشان است و بعضی‌هایش را خودشان در جوانی خریده‌اند. خلاصه شعرش خیلی غنی است، اما در بخش شعر، انواع و اقسام غزلیات حافظ و حافظ‌شناسی خیلی برجسته است. البته به آنها مراجعه می‌کنند و این‌طور نبوده که مثلاً همان‌طور نو مانده باشد و کتابخانه‌ای باشد. در بعضی از آنها یادداشت بود و بعضی‌هایش هم مثلاً معلوم بود که محل مراجعه است.

کتاب‌های رمان ایشان که اغلب معروف هستند و از نویسندگان مختلف و معروف در کتابخانه هست. مثلاً کتاب‌های نویسندگان روس مثل چخوف، نویسندگان عرب و رمان‌های مختلفی از نویسنده‌های فرانسوی مثل بالزاک و رومن رولان . ""  

(خاطره ای از محسن چینی فروشان . مدیر عامل اسبق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)

عمق فکری نوجوان را بیشتر کنید :

 رهبر انقلاب: یکی از مشکلاتی که ما داریم، این است که چون بچه‌های ما عمق فکرشان کم است، خیلی زود تحت تأثیر حوادث و هیجانات و فضاهایی قرار می‌گیرند که در کشور اتفاق می‌افتد. ما باید روی عمق فکری و تعمق بیشتر بچه‌ها کار کنیم. لذا آموزش فلسفه برای نوجوانان خیلی لازم است, باید در کانون پرورش فکری ، مربیان راجع به این قضیه یک مقداری کار کنند .

ادبیات شفاهی را جدی بگیرید :

مقام معظم رهبری : یادم می‌آید مادربزرگم در شب‌های زمستان ، قصه‌های باستانی و قصه‌های قرآنی را برای ما می‌خواند و چقدر تأثیر می‌کرد و همان‌ها را من مدت‌ها یادم بود . مثلاً قصه‌های پیامبران و حضرت یوسف یادم بود و من تقریباً حتی وقتی به سن نوجوانی رسیده بودم ، همه‌ی قصه‌ها را بلد بودم . علتش این بود که مادربزرگ این قصه‌‌ها را گفته بود.
البته آفت قصه‌گویی هم بحث افسانه‌ها است که بعضی وقت‌ها با خرافات مخلوط می‌شود. سعی کنید به آن آفت‌ها دچار نشوید و بیشتر قصه‌گویی تاریخی و مسائلی از این قبیل را پیگیری کنید.

کتاب‌هایی که حتما باید بخوانید :

بنده از چیزهایی که برای صاحبان فکر و کسانی که می‌خواهند افکار اسلامی را برای مردم بیان کنند - مبلّغان دینی ، اهل منبر ،

سخنگویان دینی - واقعاً لازم می‌دانم ، این است که یک دوره کتابهای مرحوم مطهری را بخوانند . شیوه‌یی پیدا کنید که اینکتابها خوانده شود ؛ هم در کتابهای درسی بیاید ، هم در دانشگاه‌ها بیاید . خوشبختانه کتابهای ایشان سهل التناول است ؛ یعنی نگارشِ خیلی شیرین و خوبی دارد . قلم ایشان از بیانشان خیلی بهتر بود . ایشان می‌گفتند من از شنیدن سخنرانیهای خودم اصلاً خوشم نمی‌آید ؛ اما نوشته‌های خودم را که می‌خوانم ، خوشم می‌آید . بنده هم البته در این زمینه ؛ حق را به ایشان می‌دادم ؛ سخنرانی ایشان آنقدر جذاب نبود که نوشته‌ی ایشان . نوشته‌های ایشان حقیقتاً خیلی شیرین ، روان و شیواست ؛ لذا هرچه بیشتر اینها باید گسترش پیدا کند . علما و فضلا و جوانها - بخصوص طلاب جوان ما - باید یک دوره کتابهای شهید مطهری را خوانده باشند . ( بیانات در دیدار اعضای کنگره‌ی حکمت مطهر ۱۳۸۲/۱۲/۱۸ )

انس با کتاب :

من در دوران جوانی زیاد مطالعه می‌کردم. غیر از کتابهای درسی خودمان که مطالعه می‌کردم و می‌خواندم ، کتاب تاریخ ، کتاب ادبیات ، کتاب شعر و کتاب قصّه و رمان هم می‌خواندم . به کتاب قصّه خیلی علاقه داشتم و خیلی از رمانهای معروف را در دوره نوجوانی خواندم. شعر هم می‌خواندم. من با بسیاری از دیوانهای شعر، در دوره نوجوانی و جوانی آشنا شدم. به کتاب تاریخ علاقه داشتم و چون درس عربی می‌خواندم و با زبان عربی آشنا شده بودم، به حدیث هم علاقه داشتم.

الان احادیثی یادم است که آنها را در دوره نوجوانی خواندم و یادداشت کردم؛ دفتر کوچکی داشتم که یادداشت می‌کردم. احادیثی را که دیروز، یا همین هفته نگاه کرده باشم، یادم نمی‌ماند، مگر این‌که یادآوری وجود داشته باشد؛ اما آنهایی را که در آن دوره خواندم، کاملاً یادم است. شما هم واقعاً باید قدر بدانید؛ هرچه امروز مطالعه می‌کنید، برایتان می‌ماند و هرگز از ذهنتان زدوده نمی‌شود. دوره نوجوانی برای مطالعه و یاد گرفتن، دوره خیلی خوبی است؛ واقعاً یک دوره طلایی است و با هیچ دوران دیگری قابل مقایسه نیست.

من خیلی کتاب نگاه می‌کردم؛ منزل ما هم کتاب زیاد بود. پدرم کتابخانه خوبی داشت و خیلی از کتابها هم برای من مورد استفاده بود. البته خود ما هم کتاب داشتیم، کرایه هم می‌کردیم. نزدیک منزل ما کتابفروشی کوچکی بود که کتاب، کرایه می‌داد. من رمان و اینها که می‌خواندم، معمولاً از آن‌جا کرایه می‌کردم.

الان یادم افتاد که به کتابخانه آستان قدس هم مراجعه می‌کردم. آستان قدس هم در مشهد، کتابخانه خیلی خوبی دارد. در دوره اوایل طلبگی - در همان سنین پانزده، شانزده سالگی - به آن‌جا مراجعه می‌کردم. گاهی روزها آن‌جا می‌رفتم - نزدیک آستان قدس است - و مشغول مطالعه می‌شدم؛ صدای اذان با بلندگو پخش می‌شد، به قدری غرق مطالعه بودم که صدای اذان را نمی‌شنیدم! خیلی نزدیک بود و صدا خیلی شدید داخل قرائتخانه می‌آمد و ظهر می‌گذشت، بعد از مدتی می‌فهمیدیم که ظهر شده است! با کتاب اُنس داشتم. البته الان هم که در سنین نزدیک شصت سالگی هستم - همان‌طور که گفتید بعضی از شما جای فرزند من هستید و بعضی مثل نوه من می‌مانید - از خیلی از نوجوانان بیشتر مطالعه می‌کنم؛ این را هم بدانید.

(گفت‌و شنود صمیمانه با جمعی از جوانان و نوجوانان   ۱۳۷۶/۱۱/۱۴ )

 بچه‌های کوچک باید با کتاب اُنس پیدا کنند :

در منزل خودِ من، همه‌ی افراد، بدون استثنا، هرشب در حال مطالعه خوابشان می‌برد. خود من هم همین‌طورم. نه این‌که حالا وسط مطالعه خوابم ببرد. مطالعه میکنم؛ تا خوابم می‌آید، کتاب را میگذارم و میخوابم. همه‌ی افراد خانه‌ی ما، وقتی میخواهند بخوابند حتماً یک کتاب کنار دستشان است. من فکر میکنم که همه‌ی خانواده‌های ایرانی باید این‌گونه باشند. توقّع من، این است. باید پدرها و مادرها، بچه‌ها را از اوّل با کتاب محشور و مأنوس کنند. حتّی بچه‌های کوچک باید با کتاب اُنس پیدا کنند. باید خریدِ کتاب، یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب شود                   ( مصاحبه در پایان بازدید از نمایشگاه کتاب ۱۳۷۴/۲/۲۶ )

چند پیشنهاد ساده برای بالا بردن فرهنگ و ساعت مطالعه در کشور:

1- احداث ایستگاه های مطالعه در مراکز تجمع افراد، مجتمع های مسکونی و اماکن مذهبی (مساجد، حسینیه-ها، تکیه ها و امام زادگان(ع) ) مراکز ارائه خدمات از قبیل مطب ها، مراکز خرید، اماکن تفریحی و ورزشی و پایانه های مسافری

2- ارائه کتاب تا آماده شدن شفارش در رستوران ها , آشپزخانه ها , ساندویچی ها و ...

3- ساخت فیلم و سریال ها با مضمون تشویق به مطالعه، تبلیغ رایگان کتاب در رسانه ها، معرفی نویسندگان، کتابخانه ها، کتاب‌فروشان، و ناشران در رسانه ها و ...

4- دولت می تواند با حمایت های مالی و معنوی و کاهش مالیات یا معافیت های مالیاتی برای ناشران و کتاب‌فروشی‌ها و حمایت از آنان قیمت تمام‌شده کالای فرهنگی تولیدی توسط آنان را کاهش دهد و به این امر کمک مؤثری نمایند. دولت می تواند با کمک در راه اندازی و تقویت کتابخانه های عمومی، روستایی، زندان ها و ... و اختصاص یارانه خرید کتاب به خانواده ها در این امر شریک شود.