به گزارش گلستان ما، جهان‌بینی توحیدی مبتنی بر اصول و ارزش‌هایی است که از طریق کالبد و معنا در ویژگی‌های شهراسلامی، خط مشی‌هایی را برای تمام عرصه‌های زندگی بشر ترسیم می‌نماید.

نقش مذهب در شهر اسلامی پررنگ‌تر از نقش‌های نظامی واقتصادی می‌باشد و شهر اسلامی می‎کوشد با تکیه بر اصل توحید و با وحدت ‌بخشیدن بر پیکر عناصر گوناگون هنری، شکل و ماهیت خود را با حکمت اسلامی تطبیق دهد.

اصل وحدت و کثرت از دیدگاه فلاسفه‌ی اسلامی در لغت به‌معنای یکی‌بودن، یگانه‌بودن و یگانگی است. هنر اسلامی نتیجه تجلی وحدت در کثرت و دست‌یابی به اندیشه توحیدی است و همیشه به کمک وحدت بصری، توحید و یگانگی را به نمایش گذاشته است تا با تمام توان آدمی را به سوی ذکر توحید سوق دهد.ریتم،تعادل وسلسله مراتب فضایی در شهر تداعی کننده اصل وحدت در کثرت می باشد.

محله میدان یکی از سه محله اصلی شهر استرآباد (گرگان امروزی) یعنی نعلبندان، میدان و سبزه مشهد و یکی از سرچشمه‌های شکل‌گیری شهر بوده و مرکز محله میدان، تکیه‌ی میدان و یا همان میدانگاه عباسعلی می باشد.

عناصرتشکیل دهنده میدانگاه عباسعالی را در جبهه شمالی آن، مسجد حاج آقا کوچک و تکیه وصاف خانه (وصافی)، در جبهه غربی، قدمگاه حضرت ابوالفضل(ع)، سقاخانه و مقبره سید طاهر مجتهد استرآبادی و در جبهه جنوبی بناهای دو طبقه، طبقه پایین با کاربری تجاری و طبقه فوقانی با کاربری مذهبی(تکیه)، قرار دارد؛ جبهه شرقی با احداث خیابان شهید رجایی (مجاهدین، فرح سابق) در سال 1339 کاملاَ از بین رفت و در همان دوره پهلوی دوم در طرف شرقی خیابان، بناهایی دو طبقه به جای تکیه‌های از بین‌رفته ساخته شد.

بازار محله- میدان که در طرف غربی محله است، راستای شرقی- غربی دارد و به دروازه مازندران ختم می‌شده و همواره پذیرای تجاری بوده است که از مازندران و روستاهای غربی استرآباد به شهر می‌آمده‌اند، کما این‌که هم‌اکنون نیز بخشی از بازاریان و دست‌فروشان بازار از روستاهای غربی گرگان به این ‌بازار می‌آیند.

با مقایسه مصادیق و عملکردهای میدانگاه عباسعلی شهرگرگان شاهد تجلی اصل وحدت وکثرت در طراحی این فضا هستیم که نگاه توحیدی وتوجه به خداوند را به انسان القا می‌نماید.

به بیان دیگر طراحي شهری و ساماندهي فضایي در این مرکز محله در پي تحقق بخشیدن به حکمت الهی با توجه نمودن به اصل تعادل فضایي و توازن کالبدی است؛ بطوری‌که انسان با قرارگیری در این فضا از عروج به فروج و از لاهوت به ناسوت و برعکس آن در آمدو شد می‌باشد.

بر این اساس در مرکز محله میدانگاه عباسعلی، معیارهای تمرکز وعدم تمرکز و قلمرو، با احاطه عناصر اطراف و جدا بودن این عناصر، مسجد، بازار، تکیه و مدرسه بر توجه متعادل به دنیا وآخرت در همه قلمروها تاکید می‌نماید.

سادگی، اتصال و تجمع به عنوان معیارهای اصل وحدت با مصادیق آن در میدانگاه عباسعلی تجلی حضور با القای اندیشه توحیدی در جهت نیل به وحدت در میان امت اسلامی است.

معیارهای پیچیدگی، تباین و پراکندگی به عنوان معیارهای کثرت فضایی با مصادیق آن،مبین پرداختن به معنویت و برقراری عدالت اجتماعی بین امت اسلامی است؛ و در نهایت اصل وحدت در کثرت دراین فضای شهری با معیارهای تناسب وتوازن، استقرار، سلسله مراتب و ریتم بر تفکیک‌ناپذیری دنیا و آخرت، تکرار واحد بصورت کثرت ، نفی سکون و القاکننده‌ی حرکت به سوی حق تعالی می‌باشد.

کاظم تقی نژاد-دکتری شهرسازی

انتهای پیام/