به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «گلستان ما» - یحیی گلشاهین؛ در دنیای دیپلماسی، تهدیدها همیشه یکی از ابزارهای فشار به‌شمار می‌رود اما مرز میان فشار سیاسی و نقض صریح حقوق بین‌الملل کجاست؟

اظهارات اخیر سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده، که تلویحاً از گزینه‌های بسیار بد‌ در صورت عدم توافق با ایران سخن گفته، بار دیگر موضوع تهدیدهای نظامی و اقتصادی را به صدر تحلیل‌های حقوقی و سیاسی کشانده است.

حقوق بین‌الملل و منع تهدید به زور

بر اساس بند چهارم ماده دو منشور سازمان ملل، هرگونه تهدید یا استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی کشورها ممنوع است. این اصل، یکی از بنیان‌های اساسی صلح و امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود.

تهدید یک کشور، به‌ویژه از سوی قدرت‌های بزرگ، نه‌تنها نظم جهانی را به چالش می‌کشد بلکه می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های جبران‌ناپذیر شود.

ایالات متحده سال‌هاست که از ابزار تحریم‌های اقتصادی علیه ایران استفاده می‌کند. اما آیا این تحریم‌ها می‌توانند مصداق تهدید به زور باشند؟ بسیاری از کارشناسان حقوق بین‌الملل بر این باورند که تحریم‌هایی که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم به معیشت مردم آسیب می‌زنند، می‌توانند به‌عنوان نوعی استفاده غیرمستقیم از زور تلقی شوند. 

نمونه‌های متعددی از تحریم‌هایی وجود دارد که بر دسترسی ایران به دارو، تجهیزات پزشکی و کالاهای اساسی تأثیر گذاشته و عملاً زندگی روزمره مردم را دشوار کرده است.

ابعاد حقوقی تهدیدات آمریکا

تهدیدات ایالات متحده می‌تواند دو شکل کلی داشته باشد:

 تهدید نظامی: اگر منظور از گزینه‌های بسیار بد اقدام نظامی باشد، این مسئله صراحتاً نقض منشور سازمان ملل است و می‌تواند زمینه‌ساز شکایت ایران به نهادهای بین‌المللی مانند شورای امنیت یا دیوان بین‌المللی دادگستری شود.

 تهدید اقتصادی: اگر این تهدید، تشدید تحریم‌ها را شامل شود، ارزیابی آن بستگی به شدت، دامنه و تأثیر آن بر مردم دارد. تحریم‌هایی که منجر به آسیب‌های گسترده انسانی شوند، ممکن است ناقض اصول حقوق بشری باشند.

پیامدهای حقوقی و دیپلماتیک تهدیدها

هر تهدیدی در سطح بین‌المللی می‌تواند پیامدهایی داشته باشد:

مسئولیت بین‌المللی: اگر تهدیدها منجر به نقض قوانین بین‌المللی شود، کشور متخلف ممکن است ملزم به پاسخگویی و جبران خسارت شود.

حق دفاع مشروع: طبق ماده ۵۱ منشور سازمان ملل، کشوری که مورد تهدید واقع شده، در شرایطی خاص، می‌تواند از حق دفاع مشروع استفاده کند.

نقش نهادهای بین‌المللی: ایران می‌تواند از مسیرهای قانونی برای شکایت از تهدیدات آمریکا استفاده کند، هرچند تجربه نشان داده که نفوذ سیاسی قدرت‌های بزرگ، روند چنین اقداماتی را پیچیده می‌کند.

نتیجه‌گیری

اظهارات اخیر مقامات آمریکایی، تنها یک جمله دیپلماتیک نیست؛ بلکه می‌تواند نشانه‌ای از رویکردی باشد که باید از منظر حقوق بین‌الملل به آن نگریست. احترام به قوانین بین‌المللی، سنگ بنای نظم جهانی است.

 هرگونه تهدید—چه نظامی، چه اقتصادی—اگر در چارچوب حقوق بین‌الملل نباشد، نه‌تنها به امنیت منطقه‌ای لطمه می‌زند، بلکه مشروعیت نهادهای بین‌المللی را نیز زیر سؤال می‌برد.

حفظ ثبات بین‌المللی، در گرو احترام به قوانین بین‌المللی است.