به گزارش «گلستان ما» _ حسین‌ پایین‌محلی؛ در روزگاری به سر می‌بریم که بشر با بحران‌های جهانی روبرو است بحران‌هایی که عمدتا یا حاصل مدرنیته است و یا ریشه در غرب مدرن دارد.

بحران‌هایی چون بحران محیط زیست، بحران انرژی، بحران هویت، تروریسم، جهانی‌سازی و غیره عصر جدید با زایش اندیشه مدرن در غرب اومانیسم یا اصالت انسان شکل گرفت که عقلانیت ابزاری را اصالت داد و انسان غربی را محور قلمداد کرد و در اصطلاح فاعل شناسا شه است.

با انقلاب صنعتی و تبدیل فلسفه غربی به علم و تکنیک شاهد ظهور استعمار مدرن غرب بودیم که چگونه به استثمار منابع جهان و استحمار انسان غیر غربی پرداخت و نهایتا استکبار جهانی را به وجود آورد.

استعمار غربی در طی چند صده با یک هدف غارت منابع واستیلای بر جوامع_اما متناسب با زمان با روش‌های مختلف به چپاول ملت‌ها  پرداخته است.

یکی از شئون استعمار، استعمار فرهنگی است که غرب درصدد تحمیل ارزش‌های خود به جهان است.

این کار از چند جهت صورت می‌گیرد ازجمله فتح سرزمین در استعمار کلاسیک تا سرنگونی دولت‌ها در استعمار مدرن و نهایتا استفاده از رسانه‌های جمعی و نهاد‌های بین المللی و جذب نخبگان کشورها و نفوذ به ارکان حاکمیتی دولت‌ها برای سیاستگزاری فرهنگی جهت استحاله فرهنگی و همچنین یکی دیگر از شئون استعمار، شرق‌شناسی، اسلام‌شناسی،

ایران شناسی و غیره برای فهم بهتر نظام فرهنگی کشورها و ارائه مدل‌سازی فرهنگی است.

غرب همواره در دوصده اخیر در تلاش برای فهم شرق و اسلام و تحقیر آن بوده اما درک درستی از شیعه نداشته چرا که عمدتا اسلام را مساوی عربها و اسلام خلافتی می دانسته اما با پیروزی انقلاب اسلامی و حمایت از جنبش‌های آزادی بخش،جریانات اسلامی وتشکیل محور مقاومت در برابر نظام سلطه در اصطلاح اتاق فکرها،یا دانشکده هایی در حوزه شیعه شناسی شکل گرفته تا به مهندسی معکوس فرهنگی روی بیاورند.

یکی از آثاری که توسط یک پژوهشگر غربی برای درک همه جانبه شیعه از حیث جمعیتی، جغرافیایی، کنشگری، اعتقادی وغیره نوشته شده کتاب ژئوپلوتیک شیعه‌ اثرفرانسوا توال است.

این کتاب تلاش دارد به ارائه یک تصویر از دکترین شیعه بپردازد که جالب اینجا است که به نقش جمهوری‌اسلامی‌ایران و شیعه‌ایرانی توجه خاصی دارد.

نگارنده پیشتر نیز به معرفی کتاب استاد سروستانی باعنوان موقعیت آخرالزمانی شیعیان وچهار خط استراتژیک پرداخته و امیدوار است معرفی این کتاب نیز بر معرفت افزایی و باروری فرهنگی در سپهر تاریخی جهان موثر افتد.

کتاب ژئو پولیتیک شیعه اثر فرانسوا توال با ترجمان کتایون باصر توسط انتشارات ویستار در ۲۰۰صفحه چاپ شده است.

کتاب دارای یک مقدمه و یک پیشگفتار، ۱۵ فصل و به‌ عنوان ضمیمه و کتابنامه است.

نویسنده هم ماهیت شیعه، هم کارکرد شیعه را شناخته اگر چه در بحث تاریخ شیعه وعلل فرق آن یا برخی اتفاقات تاریخی دچار اشتباه شده که جا داشت مترجم یا انتشارات در پاورقی کتاب قید می‌کرد که لحاظ نشده است.

نویسنده در پیش‌گفتار کتاب از پهنه بزرگ قومی فرهنگی شیعه در حوزه عرب، فارس و جهان ترکی و هندی می‌گوید و باور دارد که ماچند اسلام داریم و بین این اسلام‌ها تفاوت است.

وی همچنین در فصول مختلف بر احیای شیعه با ظهور انقلاب اسلامی تاکید دارد و جمهوری اسلامی راعامل تحرک کهکشان شیعه و نهایتا رستاخیز آن در جهان کنونی می‌داند و بر این باور است که شیعه می‌تواند و توانسته نقش بازیگر منطقه و روابط بین الملل رابازی کند.

عنوان فصل اول:ظهور مجدد شیعه‌گری است.

وی جمعیت شیعه را ۱۲ درصد معادل ۱۰ میلیون معرفی می‌کند و بر این نکته اشاره می‌کند که ۷۰ درصد منطقه خلیج فارس که سه چهارم ذخایر نفتی دنیا را شامل می‌شود شیعه هستند

نویسنده پیدایش اولیه شیعه تاکنون را به‌عنوان اقلیتی معرفی  می‌کند که مورد ظلم واقع شده و محروم بوده و در روند تکاملی دیدگاهی آرمانی از تاریخ و آینده جهان به دست دارد.

به‌عبارتی وجود امام و قائل به امام حاضر از این مذهب یک مذهب انقلابی وانتظارگر ساخته است.

وی در ادامه به معرفی سه شاخه شیعه شامل شیعه زیدیه، شیعه اسماعیلی و نهایتا شیعهٔ اثنیٰ‌عشری می‌پردازد.

وی باتوجه به امتزاح ژئوپولیتیک منابع در کنار ژئوپولیتیک مذهب تحولات مهم منطقه را ملهم از شیعه درنظر می‌گیرد.

وجه دنیوی مذهب شیعه از نگاه این متفکر فرانسوی عبارت است از: زندگی در انتظار ظهور امام زمان همراه با مبارزه در راه برقراری عدل در روی زمین و نکته بعدی انتقال مرکز ثقل دنیای عرب از منطقه مدیترانه به خلیج فارس در چند دهه اخیر است که حاکی از اهمیت ژئوپولیتیک شیعه است.

مکتب‌های گوناگون شیعه عنوان فصل دوم کتاب است.

در این فصل چنانکه اشارت رفت نویسنده‌ گاه دچار خطاشده است اما ظرافت اندیشی‌های خوبی دارد.

اینکه حادثه کربلا فصل اساسی تاریخ شیعه‌گری شده و پیوندی دیر پا میان شهادت و حقیقت ،تحمل رنج و دستیابی به عدالت برقرار شده است.

او نیز دریافته که مذهب شیعه در انتظار آخرالزمان و امام غائب به سر می‌برد.

به‌عبارتی دیگر با ظهور دوباره تمام زمان تاریخ به فرجام خود رسیده و قدرت الهی در سرنوشت بشر غالب می‌گردد.

او شیعه‌گری را با باطنی‌گری و تاویل نیز نزدیک می‌بیند که شیعیان در ورای کلمات و احادیث به حقیقیت باطنی کلمات قائل هستند.

فصل سه: مورد استثنایی ایران نام دارد

وی در این فصل به نقش صفویه در تقویت شیعه و ترویج آن اشاراتی دارد

سپس به تحولات مشروطه میپردازد و نقش تاریخی روحانیون را یاداور میشود.

سپس با مرور برخی رویدادهای مهم در پهلوی اول و دوم به انقلاب اسلامی به عنوان بازیگر مهم جهان اسلام بلکه در نسبت با غرب می گوید

فصل چهارم عنوان طولانی‌تری دارد،  دو وجه عمده سیاست خارجی جمهوری اسلامی

در این فصل پژوهشگر فرانسوی با ذکر این نکته که جنگ‌های جهانی و قبل آن ایران همواره در معرض خطر حمله انگلیسی‌ها، و برخی همسایگان بوده را در درجه اول قرار می‌دهد.
به عبارتی حفظ قدرت و نفوذ جهت جلوگیری از هر گونه تهدید و در درجه دوم تلاش جهت حرکت جهان اسلام به‌خصوص اینکه جوهره شیعه باور به مهدی موعود است.

فصل پنجم معمای آذربایجان است

آذربایجان بخشی از امپراطوری ایران بود که در معاهده ترکمنچای ۱۸۲۸ از ایران جدا شد و سپس در سال ۱۹۹۰ از شوروی استقلال یافت. کشوری که ۷۵ درصد آن شیعه هست

برادران آذربایجانی همواره نسبت به ایران و ایرانی احساس همبستگی داشته‌اند

و ذکر این نکته نیز مهم است که آذری‌ها به‌واسطه عقبه مشترک تاریخی و مذهب شیعه زمینه اشتراکات بسیاری با ایران دارند (نویسنده این کتاب را در دهه ۸۰ نوشته و اکنون که این کتاب را مرور می‌کنیم خط مقاومت در منطقه توسط ایران ایجاد شده و نقش حسینیون آذربایجان نیز قابل‌توجه است)

فصل ششم هزاره‌های افغانستان است.

افغانستان هم‌روزگاری بخشی از ایران بوده و زبان مشترک و نقاط فرهنگی مشترک با ایران دارد. هزاره‌های افغانستان که ۱۶درصد جمعیت این کشور را اختصاص دادند شیعه هستند و فرازوفرودهای تاریخی خود را داشته‌اند. نویسنده بر حمایت ایران از آنها یاد می‌کند.
نویسنده همان‌طور که پیش‌تر اشارت رفت این کتاب را در دو دهه پیش به نگارش درآورده و امروز فاطمیون افغانستان نشان‌دهنده پیوند استراتژیک ایران با هزاره‌ها دارد. نقش فاطمیون در سوریه و دفاع از حرم حضرت زینب بر کسی پوشیده نیست.

این سطور در یادداشتی مجزا به معرفی کتاب فرمانده تیپ فاطمیون با نام خاتون و قوماندان پرداخته است.

فصل هفتم به علویان ترکیه اختصاص دارد که ۲۵ درصد ترکیه را تشکیل می‌دهند. به‌زعم نگارنده علویان ترکیه دارای ساختار بدون روحانی است و با جمهوری اسلامی نیز نسبتی ندارند.

متفکر فرانسوی این شیعیان را خاص قلمداد می‌کند به‌نحوی‌که با شیعه ایرانی متفاوت است

فصل هشتم در باب شیعیان شبه‌قاره هند است که جمعیت آنان را حدود ۳۵ میلیون تخمین می‌زند و به‌اجمال به آنان پرداخته است.

فصل نهم نیز در باب شیعیان آسیا مرکزی است که نویسنده به‌اجمال اشاراتی در باب آنان دارد؛ ولی چون شیعیان شبه‌قاره هند یا علویان ترکیه رابطه خاصی با جمهوری اسلامی ندارند

فصل 10 به شیعیان عراق می‎پردازد،۷۰ درصد این کشور را شیعه اختصاص داده که البته اقوام مختلف دارند و بسیار با حوادث مختلف مواجه گشته. نویسنده در زمانی به وضعیت شیعیان پرداخته که قدرت در دست صدام حسین بوده و امروز شاهد حشدالشعبی وکتائب در عراق هستیم.
نویسنده در ادامه از محور بغداد صنعا طرابلس - خرطوم برای عربستان سعودی به‌عنوان یک کابوس واقعی یاد می‌کند.
یمن در جنگ هشت‌ساله در برابر عربستان نشان داد که نه‌تنها ضعیف نیست؛ بلکه توانایی نظامی و وحدت مردمش به‌گونه‌ای است که هر غیرممکنی را ممکن می‌کنند.
امروز یمن نشان داده از منظر ژئواستراتژیکی نقش کلیدی دارد و در ژئوپلیتیک شیعه می‌تواند بازیگری قدرتمند به‌حساب بیاید که در روابط بین‌الملل قابل‌تصور نبود.
بر اساس روایات آخرالزمانی شیعیان یمن جزو جدایی‌ناپذیر با حکومت سید خراسانی در عصر ظهور است که از نگاه پژوهشگر فرانسوی مغفول مانده. نویسنده به سایر شیعیان افریقا نپرداخته
فصل ۱۳ با عنوان چالش علویان است که به سوریه پرداخته. کشور سوریه در سال ۱۹۴۵ مستقل شد. حافظ‌اسد نقش کلیدی در این کشور بازی کرد. ۱۳ درصد از جمعیت سوریه را علویان تشکیل می‌دهند. حکومت اسد همواره نگران رشد بنیادگرایی در خاک خود بوده است.
فصل ۱۴ به آرزوها اختصاص دارد. آن‌ها هم فرقه‌ای در میان شیعیان محسوب می‌شوند که در خاک سوریه، لبنان، و بخش‌هایی از فلسطین و عراق و ترکیه و اردن هستند.
 درزوها با مارونی‌ها اختلافات بسیاری دارند. وحید جنبلاط از رهبران این جریان هستند. رابطه اعراب درزو با رژیم صهیونیستی خوب است. درزوها می‌توانند نقش مهمی در تحولات منطقه و کشورهای خود ایفا کنند.
فصل ۱۵ با عنوان انتقام شیعیان لبنان نام دارد.
نویسنده از نقش امام موسی صدر در احیای هویتی و تشکیلات شیعه نام می‌برد.
این نکته قابل‌ذکر است که همان‌طور که پیش‌تر از رابطه تاریخی یمن با ایران گفتیم - نکته‌ای که از دید نویسنده کتاب مغفول مانده و علاقه‌مندان می‌توانند به کتاب در قرن سکوت زرین‌کوب مراجعه نمایند - لبنان نیز ارتباطات فرهنگی عمیقی در دوره صفویه با ایران داشته و اینکه نیز شاهدیم که حزب ا… لبنان نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
فصل آخر نتیجه‌گیری کتاب به‌عنوان رستاخیز شیعه است.
نویسنده چنان‌که پیش‌تر گفته شد شیعه را مذهب اقلیتی دانسته که در تاریخ مهجور بوده اگر چه در مقاطع تاریخی در برخی نقاط جغرافیایی دارای قدرت شده (مثل صفویه در ایران،
علویان، دیلمیان، سربداران، زیدیه در یمن و اسماعیلیه در افریقا) اما با ظهور انقلاب اسلامی شیعه خودآگاهی به دست آورده و تبدیل به ژئوپلیتیک شده و از سویی باتوجه‌به جمعیت و موقعیت جغرافیایی - منابع نفت به‌عنوان گلوگاه انرژی جهانی باید دو مؤلفه جمعیتی و ژئوپلیتیک منابع را در کنار ژئوپلیتیک مذهب به آن افزود؛ اما جمهوری اسلامی واهمه جریانات و فرق شیعه ارتباط ندارد و از سویی شاهد نوعی تفرق نیز در شیعیان بودیم - درزمان نگارش کتاب جریان مقاومت اعم از غیرمسلمانان مثل چین و روسیه و سایر کشورهای اسلامی و شیعیان چندان رشدی نداشته؛ اما اکنون چرا.
لذا شیعه می‌تواند به یک بازیگر قدرتمند منطقه‌ای و جهانی تبدیل شود اگر چه در سیاست خارجه جمهوری اسلامی چنین نگاهی وجود دارد و توانسته گام‌های مهمی بردارد.
وی همچنین عاشورا و ظهور را دو مؤلفه مهم مذهب شیعه قلمداد می‌کند که از این مذهب یک مذهب انقلابی، سیاسی و درعین‌حال مبارز و مقاوم ساخته است؛ لذا در فصل آخر نویسنده با این تصور که کهکشان شیعی دارای مرکز و محور است آن را در حال حرکت می‌بیند و از رستاخیز شیعه یاد می‌کند. همچنین نکته‌ای که از دید نویسنده مغفول مانده دیدگاه شیعه و جمهوری اسلامی نسبت به عالم و آزادی قدس هست. شیعه جهان را مقدس و تنها خدا را خالق جهان می‌داند درحالی‌که تمدن غرب انسان را محور و خودش را مبنی کرده از سویی اشغال فلسطین - که کشوری سنی‌مذهب است برای شیعیان غیرقابل‌قبول هست و جمهوری اسلامی هزینه گزافی در پنج دهه اخیر بابت آن پرداخته درحالی‌که جهان اسلام و حکام عرب با وجود نزدیکی مذهب بی‌تفاوت بودند. نکته آخر راه‌اندازی و فعال‌سازی خط مقاومت در جدایی‌ناپذیرمی توسط سپاه قدس برای آزادی فلسطین است که نشان‌دهنده تفکر باز جمهوری اسلامی و شیعه است.
 شیعه تفکر بسته ندارد و در کنار اعتقاد به توحید و نبوت و معاد که مختص ادیان ابراهیمی است به دو مؤلفه امامت و عدالت معتقد است.
در ادامه عناوینی به‌عنوان ضمیمه پیوست شده که شامل شجره‌نامه فرقه‌های شیعه سلسله امامیه، نام‌ها و القاب فرقه‌های شیعه، تاریخ شماری شیعه، جمعیت شیعیان و کتابنامه است که از بیان آنها جهت عدم تطویل این نوشتار خودداری می‌شود.
به امید ظهور