به گزارش گلستان ما ؛ هر چند کمک رساندن به در و همسایه در گذشته امری رایج و طبیعی بود و همسایه ها در مراسمات یا حتی برخی امورات روز مره بدون هیچ چشمداشتی در یاری رساندن به همدگیر پیشقدم بودند، ولی در جامعه امروز بیشتر افراد ترجیح می دهند تا از «نیرویهای خدماتی متخصص و دوره دیده» و یا حتی «نیروهای دوره ندیده و کارگر ساده» جهت انجام این امور بهره بگیرند.

تغییر سبک زندگی، تفاوت های فرهنگی، عدم تمایل به ایجاد مزاحمت برای سایرین، مشکلات عدیده اقتصادی و غیر اقتصادی، کم حوصله شدن مردم، اشتغال زوجین، وجود برخی ناهنجاری های اجتماعی، بروز برخی رخدادهای غیر اخلاقی و ... را می توان از دلایل عدم تمایل افراد به درخواست از در و همسایه در انجام امورات مخلتف دانست. در واقع می توان گفت در زندگی ماشینی و صنعتی امروز، استفاده از نیروهای خدماتی در منزل امری طبیعی و عادی محسوب می شود و کمتر کسی به درخواست کمک از همسایگان یا حتی اقوام رغبت نشان می دهد.

با این وجود هستند افرادی که در مواقع نیاز بدون هیچ چشمداشت و انگیزه ای، با نیات انسان دوستانه و صداقت، در انجام کار خیر پیشقدم می شوند و از یاری رساندن به دیگران دریغ نمی ورزند؛ هر چند تعداد آنها انگشت شمار است. 

چه افرادی به منازل جهت کار دعوت می شوند؟

افرادی که برای انجام امورات منزل دعوت به کار می شوند، عموماً شامل پرستار کودک یا افراد کهنسال، نظافتچی، باغبان و پرستار می شود. هر چند آشپز، خیاط، فیزیوتراپ، تزریقاتچی، گفتاردرمان، معلم خصوصی موسیقی، زبان انگلیسی، ورزش، نقاشی و ... هم در زمره افرادی هستند که کار در منزل را تجربه می کنند، ولی تعداد این افراد به نسبت نیروهای خدماتی خیلی کمتر است. طریقه یافتن این افراد نیز مراجعه به دفاتر خدماتی یا کار یابی است و البته برخی از آنها نیز دارای کارت ویزیت هستند و یا از طریق دوستان و آشنایان به دیگران معرفی می شوند. اکثر این افراد دوره خاصی را نگذرانده اند و بیشتر به منظور فرار از مشکلات مالی و بهبود اوضاع معیشتی گام در این راه نهاده اند.

پرستار در منزل

به کارگیری پرستار به منزل به دلایل گوناگون صورت می گیرد. نگهداری از کودک، افراد سالمند و افراد بیمار از جمله دلایل استفاده از پرستار در منزل می باشد. هر چند مراقبت از کودکان و افراد مسن نیز شرایط خاص خود را داراست ولی پرستاری از افراد بیمار در منزل از حساسیت بیشتری برخوردار است. طولانی شدن دوره نقاهت بیمار و عدم امکان مراقبت از بیمار در ساعات اداری و یا غیر اداری توسط افراد خانواده باعث می شود تا برخی افراد جهت مراقبت از بیمارشان از پرستار یا بهیار کمک بگیرند. اما یک پرستار خوب چه ویژگی هایی دارد؟

اطلاع از ویژگی های یک پرستار خوب خانه همواره از سوالات مورد بحث خانواده ها بوده و هست و افراد علاوه بر تلاش در جهت یافتن فردی مناسب از نظر اطلاعات پزشکی، نگران انطباق شرایط پرستار با ساختار فرهنگی و اجتماعی خانواده خویش نیز هستند.

ذکر این نکته ضروری است که افرادی که قصد دارند از پرستار در منزل کمک بگیرند، باید به دو بُعد شخصیتی و پزشکی قضیه توجه کنند و یکی را فدای دیگری نکنند. 

هر چند صحت در اجرای فرامین پزشک مهمترین وظیفه یک پرستار در خانه است ولی شخصیت، رفتار و نوع نگرش او در قبال نیاز های بیمار نیز از ضروریات است. پزشک مسئول معاینه، تجویز دارو و کنترل علائم و نشانه های تشدید یا بهبود بیماری است و این بیمار، خانواده و شخص پرستار هستند که باید از فرامین پزشک تا بهبودی کامل، پیروی کنند. 

بنابراین صرف معرفی یک شخص از سوی شرکت های خدماتی یا دوستان و آشنایان به عنوان پرستار، نمی تواند ملاک خوبی در واگذاری این مسئولیت حساس به افراد باشد. چرا که گاهی مشاهده شده برخی افراد از روی دلسوزی یا ترحم و یا وجود مشکلات مالی، اقوام، دوستان و یا آشنایان خود را به عنوان پرستار به دیگران معرفی نموده و راهی منازل افراد می کنند که به علت نداشتن تخصص کافی، مشکلات عدیده ای را به وجود می آورند. بنابراین به کارگیری نیروهای متخصص و استعلام از مراکز کاریابی مجاز در انتخاب پرستار( علی الاخصوص پرستار مختصص) امری ضروری و لازم است.

باید ها و نبایدهای پرستاری در منزل

یک پرستار در منزل باید دارای ویژگی ها و روحیه منحصری به فرد باشد و هیچگاه خود را هم رده با پزشک و یا گاهی بالاتر از پزشک احساس نکند. احساس رجحان و برتری نسبت به پزشک و یا اقدام پزشکی خودسرانه از سوی پرستار، خطرناکترین موقعیتی که می تواند در زمان نگهداری بیمار به وسیله پرستار رخ دهد. در واقع پرستار هیچ گاه حق ندارد اظهارات و نقطه نظرات خود را بر فرامین پزشک ارجح بداند و یا در موارد اورژانسی خود اقدام به تجویز دارو یا تغییر در شرایط بیمار کند و باید بلافاصله با پزشک، اورژانس یا بستگان بیمار تماس حاصل کند. 

وضعیت جسمانی و فیزیکی پرستار نیز در انجام امور محوله بسیار مهم است. در مراقبت از بیماران خاص، پرهیز از خواب آلودگی و نداشتن خواب سنگین امری بسیار حیاتی است. در حقیقت یک پرستار باید بتواند با کوچکترین صدا یا تماس از خواب بیدار شود. پرستار باید سعی کند این قابلیت را در خود تقویت کند چرا که علاج واقعه را باید قبل از وقوع کرد و چه بسا یک چرت کوتاه در یک لحظه بحرانی، منجر به بروز حوادث ناگواری خواهد شد. 

هوشیاری و به اصطلاح گوش به زنگ بودن، از دیگر خصوصیات یک پرستار شش دانگ است. یک لحظه کوتاهی ممکن است منجر به سقوط بیمار از روی تخت شود و یا ممکن است در موارد حاد تر، بیمار از روی پله یا بالکن به زمین بیفتد.

به هرحال همانطور که در بیمارستان وظیفه محافظت و مراقبت از بیماران، بر عهده پرستاران کشیک است، در منزل نیز وظیفه مراقبت از بیمار به عهده پرستار است.

خوراندن قرص و دارو بر اساس تجویز پزشک و انجام تزریقات ( در صورت داشتن تخصص) در ساعات مقرر نیز از جمله موارد حساسی هستند که پرستار باید به موقع در اجرای آن انجام وظیفه کند. در ضمن در صورتی که تعداد دارو ها زیاد باشد یا زمان مصرف آنها متفاوت باشد، بهتر است پرستار به جای اعتماد به حافظه خود، مطالب را یادداشت کند و بعد از مصرف دارو یا تزریق آمپول، روی برگه مخصوص علامت بگذارد تا علاوه بر اطمینان از انجام وظیفه، گزارش به پزشک نیز با سهولت انجام شود. تغذیه صحیح بیمار نیز از اصول مهم در پرستاری محسوب می شوند که علی الاصول ملاک دستور پزشک است و پرستار نباید از بیمار سوال کند که چه غذا و یا نوشیدنی را دوست دارد؛ بلکه باید طبق دستور پزشک عمل کند و اتخاذ تصمیمات احساسی در این مورد اصلاً به صلاح نیست!

ویژگی های شخصیتی و رفتاری یک پرستار قابل اطمینان؟

یک پرستار در منزل علاوه بر اینکه باید از نظر فنی و پزشکی در کار خود مهارت داشته باشد تا بتواند وظایف محوله خود را به نحو احسن انجام دهد، از نظر اجتماعی و شخصیتی نیز باید در سطح بالای اجتماعی قرار داشته باشد. عطوفت و مهربانی، داشتن تحصیلات مرتبط، محتاط و هوشیار بودن، ساکت بودن (انجام کار بدون سر و صدا) و شاد بودن از مولفه های یک پرستار خوب و موفق به شمار می رود.

علاوه بر موارد مذکور یک پرستار در خانه باید از ویژگی های شخصیتی دیگری نیز برخوردار باشد: 

خونسردی و کنترل اوضاع: بدون شک حفظ خونسردی در شرایط بحرانی یکی از اولین اصول در کمک های اولیه می باشد. اگر در شرایط بحرانی پرستار به خود و اوضاع مسلط شود، قطعاً از بروز حوادث ناگوارتر جلوگیری خواهد کرد. 

همدردی با بیمار: همدردی با بیمار در کاستن رنج بیمار موثر است. صبر بهترین ابزار در نگهداری بیمار است. صبر و همدردی موهبتی است که افراد خودخواه ندارند و با پول هم قابل خریداری نیست؛ بلکه فقط از عشق و مهربانی قلبی حاصل می شود.

درک و فهم بالا: داشتن شعور و درک و فهم بالا این توانایی را به پرستار می دهد تا اصول و مقدمات نگهداری از بیماران را به خوبی فراگیرد و در موقعیت های مختلف به کار ببندد.

رعایت موارد ایمنی: بدون شک احتیاط شرط عقل است. ضرورت احتیاط نیز برهمگان آشکار است. کسی که بدون توجه به دستور پزشک یا نوشته روی شیشه دارو به بیمار دارو می دهد، یا به جای 10 قطره، 20 قطره دارو به بیمار می دهد، علاوه بر ایجاد خطرات جسمی، باعث می شود تا صلاحیت حرفه ای خود را نیز زیر سوال ببرد.

فرز و چالاک بودن: مهارت داشتن و چالاک بودن نیز از موقعیت ها و شرایط لازم در انجام هرکاری می باشد. هرچند چالاک بودن در انجام همه امور یک ضرورت محسوب نمی شود ولی بی شک نداشتن این خصیصه باعث بروز آسیب ها و گرفتاریهای مختلف می شود. افراد زیادی هستند که با وجود  مهارت و تخصص زیادی که دارند ولی به علت فرز نبودن همواره با مشکلاتی مواجه می شوند.

شادی و سرزندگی: اطاق بیمار باید مملو از شادی و طراوت باشد. شادی همانند نور خورشید لذت بخش است بدون اینکه به کسی آسیب برسد، همه از آن بهره مند می شوند. دیدن یک صورت محزون و یا شنیدن غرولند در اتاق بیمار جایی ندارد چرا که در اتاق بیمار به اندازه کافی رنج و غم وجود دارد و افزودن غم و ناراحتی به این اتاق باعث تشدید بیماری فرد می شود. تنظیم نور اطاق، باز کردن پنجره در زمان های مناسب، استفاده از موسیقی یا روشن کردن تلویزیون در ساعات مناسب در تغییر روحیه فرد بیمار موثر است. در واقع همه باید تلاش کنند که امید به خانه برگردد. یک ضرب المثل قدیمی می گوید: «هرجا زندگی هست، امید هم هست»

رعایت نظم و بهداشت: تمیز نگهداشتن اطراف بیمار، نظافت پوشاک بیمار و استفاده از پیش بند در هنگام تغذیه، توجه به گرما و سرمای (دمای) اطاق از جمله موارد مهم درنگهداری بیمار می باشد. در اطراف بیمار همه چیز باید مرتب و تمیز باشند. 

پرهیز از سرو صدای بلند: از دیگر موارد مهم در اتاق بیمار سکوت و حفظ آرامش بیمار می باشد. بلند صحبت کردن با تلفن همراه، ایجاد سر و صدا با کفش هنگام راه رفتن، ایجاد سر و صدا با حرکت دادن مبل و صندلی، استفاده از رادیو و تلویزیون با صدای بلند، بستن و بازکردن محکم درب ها و پنجره ها، تاکردن و تکاندن لباس ها با سرو صدا، زنگ نا مناسب تلفن همراه، از مصادیق ایجاد مزاحمت صوتی و برهم خوردن آرامش در اطاق بیمار می باشند که پرستار باید به آنها توجه کافی داشته باشد.

صداقت در گفتار و رفتار: یکی دیگر از مهمترین خصایص شخصیتی یک فرد داشتن صداقت در رفتار و گفتار می باشد. شهامت گفتن خطا یا بیان قصور در انجام وظیفه محوله علاوه بر جلوگیری از بروز مشکلات بعدی، باعث افزایش اطمینان خانواده می شود و صلاحیت شغلی پرستار نیز خدشه دار نمی شود چرا که انسان جایز الخطاست. 

توجه به شرایط روانی بیمار: صحبت در مورد علائم بیماری (مگر با پزشک)، یاد کردن از مرگ و میر دیگران، تشابه علائم بیماری فرد با دیگران و مقایسه کردن افراد در اطاق بیمار اصلاً به صلاح بیمار نیست. از نظر روانشاسان، صحبت های ناامید کننده و فرستادن موج منفی در حضور بیمار، بخش های دیگر مغز را که درحال مرمت و بازسازی کلی بدن می باشند، درگیر بیماری می کند و باعث تشدید بیماری یا بروز افسردگی در فرد بیمار می شود.

پایان سخن

سلامتی موهبتی الهی است که با خود مراقبتی و توجه به توصیه های پزشکان قابل محافظت است. از سویی بروز بیماری نیز در افراد امری اجتناب ناپذیر است و هر انسانی در مراحلی از زندگی خود دچار بیماری و گرفتاری می شود. توجه به بیمار و بیمار داری مناسب در کوتاه شدن دوره نقاهت بسیار تاثیرگذار است و اکثر روان شناسان به لحاظ عاطفی نگهداری از بیمار را توسط اطرافیان و وابستگان توصیه می کنند، اما اگر شرایطی پدید آمد و افراد مجبور به استخدام پرستار در خانه شدند، عمل به توصیه های بالا و توجه دقیق به نکات ذکر شده می تواند در کاهش دوره نقاهت و یا کاستن از درد و رنج بیمار موثر باشند.

نويسنده : وحید حاج سعیدی