کمبود آب و شوری زمین های منطقه، نبود ماشین آلات برداشت و همچنین وجود مشکلات در بخش فروش و صنایع تبدیلی و نیز بخش بازرگانی از جمله عوامل کاهش تولید این محصول عنوان می شود.

با توجه به آنکه پنبه نیاز آبی کمتری در مقایسه با برنج دارد، می‌تواند جایگزین کشت برنج در استان شود.

 

از آنجایی که زراعت پنبه در وزارت جهاد کشاورزی جزو محصول‌های حوزه اقتصاد مقاومتی معرفی شده، لازم است تا طرح نجات پنبه کشور که نقش به سزایی در تامین امنیت غذایی، اشتغال و مواد اولیه صنایع نساجی کشور دارد، شتاب گیرد.

در این گزارش به سراغ کشاورزان رفتیم تا از مشکلاتشان را جویا شویم و نیز به آب برای کشت این محصول و معقوله علت کاهش سطح زیر کشت پرداخته شده که در این راستا مسئولان حوزه آب منطقه‌ای گلستان و جهاد کشاورزی توضیحاتی را ارائه دادند.

عبدالغفور روح‌نما کشاورز پنبه کار علی آبادکتول استان گلستان در گفت و گو با ایسنا منطقه گلستان درباره مشکلاتش می‌گوید: من حدود ده سال است که پنبه می‌کارم. هر سال برای خرید بذر و برداشت پنبه دچار مشکل هستیم.

روح‌نما می‌افزاید: برداشت پنبه با دست انجام می‌شود. دستگاه برداشت وجود ندارد و یا اگر هم باشد به دلیل آنکه برداشت را دستگاه فقط یک مرحله به طور کل انجام می دهد، محصول را از بین می‌برد.

وی درباره علت کاهش کشت پنبه، تصریح می‌کند: این روزها مسئولی نیست که نگاه کند پنبه کار چه کاری انجام می‌دهد و به کشاورز دلگرمی نمی‌دهد.

این کشاورز یادآور می‌شود: بذر پنبه را با مشکلات فراوان باید هر کیسه 50 کیلوگرمی بذر پنبه را 250 الی 300 هزار تومان خریداری کرد، هر چند که اصلا در دسترس نیست.
وی با بیان اینکه کشاورز مرده است و روحش هم نمی‌تواند کار کند، می‌گوید: دولت فقط کشاورزان دارای زمین‌های چند هزار هکتاری را مورد حمایت قرار می‌دهد و اصلا کشاورزان با زمین‌های دو الی سه هکتاری را حمایت نمی‌کند.

مجید اشتراک کشاورز پنبه کار علی آبادکتول نیز در گفت و گو با ایسنا-منطقه گلستان می‌گوید: برای کاشت پنبه با مشکل آب مواجه بودیم که با بارش باران در حال حاضر بخشی از مشکلاتمان حل شد.

اشتراک می‌افزاید: برداشت پنبه را با دست انجام می‌دهیم و از دستگاه استفاده نمی‌کنم زیرا من سه مرحله پنبه را با دوره زمانی متفاوت برداشت می‌کنم یعنی برخی از گل‌های پنبه زودتر باز می‌شوند و به مرحله برداشت می‌رسند و برخی از آنها دیرتر آماده برداشت هستند که اگر منتظر بمانیم که تمامی گل‌ها باز شوند و به گل بنشینند تا از طریق دستگاه برداشت شود احتمال از بین رفتن و خسارت پنبه‌هایی که در مراحل اول و دوم باز شدن وجود دارد و در نتیجه دچار افت قیمت خواهد شد.

وی یادآور می‌شود: هر چند از هنگامی که دولت پنبه را از کشاورزان خریداری می‌کند این اقدام توانسته اندکی تمایل کشاورزان را به کشت پنبه افزایش دهد اما زمان پرداخت مرحله دوم خرید پنبه توسط دولت اندکی طولانی می‌شود که امیدواریم دولت در این زمینه هم برای افزایش سطح زیر کشت پنبه، مرحله دوم پرداخت را زودتر انجام دهد.

سید محسن حسینی، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان در گفت و گو با ایسنا-منطقه گلستان با اشاره به اینکه با توجه به صنعت ملی آب پنبه نیز کشت کم آب طلبی نیست، گفت: در استان گلستان پنبه سابقه دیرینه دارد و در گذشته حدود صد هزار هکتار پنبه کشت می‌شد و به واسطه آن بسیاری از کارخانجات مرتبط با پنبه‌ احداث شد اما هیچ کارخانه ریسندگی و بافندگی در اینجا احداث نشد که این از مهم‌ترین مشکلات است.

حسینی افزود: از آنجایی که در استان گلستان با توجه به کشت فراوان پنبه در گذشته کارخانه هایی از جمله کارخانه ریسندگی وجود نداشت، ارزش افزوده آن در بخش دیگری وارد ‌شد.

وی خاطرنشان کرد: در قبل از انقلاب هر چند سرمایه در دستان یک فرد بود و منافع مختلف آن را میان خود تقسیم می‌کردند اما پس از انقلاب زمین‌ها تقسیم شد و توجیه اقتصادی کشت پنبه کاهش یافت زیرا در گذشته چند سرمایه‌دار با همدیگر مدیریت می‌کردند و در سود و زیان شریک بودند.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان خاطرنشان کرد: هنگام تقسیمات اراضی پس از انقلاب، زمین‌ها به دست هر کسی افتاد و دیگر مدیریتی برای کاشت و داشت پنبه و انتقال به کارخانجات از بین رفت که در نهایت تولید پنبه و کارخانجات تمیز کردن پنبه تعطیل شد و یا تغییر کاربری پیدا کرد.

این مسئول درباره فواید پنبه، گفت: پنبه اگر اصولی کشت شود دو فایده دارد؛ یکی آنکه آبی که باید مصرف کند بخشی از مصرف آب خود را از باران دریافت می‌کند زیرا هنگامی کشت می‌شود که نیاز فراوان به منابع آبی ندارد و نیز از آنجایی که کشت آن به زمان زیاد نیاز دارد، میزان آب مصرفی خود را هم به تدریج به دست می‌آورد و همچنین اشتغال‌زایی فراوانی را در مقایسه با کشت برنج ایجاد می‌کند.

وی یادآور شد: براساس الگوی کشت استان عنوان شد که پنبه باید ۳۰ هزار هکتار و برنج ۱۵ هزار هکتار کشت شود در حالی که در سال گذشته و حال حاضر برنج بیش از صد هزار هکتار کشت می‌شود که در سال گذشته چندین هکتار آن از بین رفت و کشت پنبه نیز در سال گذشته حدود ۱۵ هزار هکتار بود.

علی موسی‌خوانی، رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی استان گلستان در گفت و گو با ایسنا-منطقه گلستان گفت: کشت پنبه از اواخر فروردین در استان گلستان آغاز می‌شود و تا اواخر خرداد ماه به اتمام می‌رسد.

موسی‌خوانی افزود: سطح زیر کشت پنبه در استان گلستان بین 10 الی 12 هکتار متغیر است که پیش بینی می‌شود امسال حدود 12 هزار هکتار از اراضی کشاورزی زیر کشت پنبه برود. 

وی در زمینه تامین آب مورد نیاز برای کشت پنبه، تصریح کرد: پنبه زراعتی که نیاز به آب دارد و برای تامین منابع آب آن از سدها و چاه‌های زیرزمینی استفاده می‌شود.

رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی استان گلستان درباره خرید تضمینی پنبه، یادآور شد: در سال گذشته 70 درصد پنبه را سازمان تعاون روستایی استان و 30 درصد را بخش خصوصی خریداری کرد و پرداخت‌ها را نیز تماما واریز کردند که به طور کل در سال گذشته حدود 19 هزار تن پنبه با قیمت سه هزار و 196 تومان خریداری شد و امسال نیز با همین قیمت از کشاورزان خریداری می‌شود.

این مسئول درباره مصارف پنبه، گفت: از پنبه می‌توان در تهیه نخ و پوشاک و از تخم آن برای تولید روغن و همچنین کنجاله آن در تهیه خوراک دام به کار می‌رود که علاوه بر این موارد مصارف دیگری نیز دارد.

وی از جمله مهمترین درخواست‌های خود را راه اندازی صنایع تبدیلی مرتبط با پنبه در استان دانست و با اشاره به اینکه از آنجایی که میزان کشت پنبه کاهش پیدا کرده و بخشی از پنبه مورد نیاز کشور نیز به شکل وارداتی تامین می‌شود، گفت: از جمله علت‌های کاهش کشت پنبه در استان بخش بازرگانی است که برای کشاورز با توجه به قیمت آن صرفه اقتصادی ایجاد نمی‌کند و همچنین در زمینه برداشت دستی آن نیاز به کارگر زیادی دارد.

موسی‌خوانی درباره مکانیزه کردن برداشت پنبه، اظهار کرد: با توجه به تلاش ها برای خرید دستگاه برداشت پنبه اما از آنجایی که دستگاه‌های برداشت پنبه بسیار گران است، برای کشاورزان به صرفه نیست.

وی با بیان اینکه دستگاه برداشت پنبه حدود دو میلیارد است، افزود: هر چند دو دستگاه در استان به شکل الگویی در حال فعالیت است اما با توجه به قیمت زیاد آن کشاورزان رقبتی برای برداشت با دستگاه برداشت پنبه نشان نمی‌دهند بنابراین لازم است دولت بخشی از این هزینه‌ها را به شکل یارانه پرداخت کند.

رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی استان گلستان تصریح کرد: در سال گذشته اعلام شد که 50 درصد برای خرید دستگاه را دولت یارانه می‌دهد و باقی مانده آن را کشاورزان پرداخت کنند اما از آنجایی که دستگاه قیمتش زیاد بود و همچنین در صورت پرداخت دولت به میزان 50 درصد در واقع یک میلیارد دیگر را کشاورزان باید پرداخت کنند که با توجه به کاهش سطح کشت برای کشاورزان صرفه اقتصادی ندارد.

این مسئول از دیگر مشکلات عمده پنبه را بخش بازرگانی دانست و گفت: در بخش بازرگانی باید کشت پنبه توجیه اقتصادی داشته باشد و قیمت پنبه باید افزایش یابد. بخشی از قیمت را دولت یارانه بدهند که کشاورزان رقبتی برای کشت پنبه نشان دهند.

وی افزود: با توجه به آنکه پنبه نصف برنج در حدود 6 هزار مترمکعب در هکتار آب مصرف می‌کند، اما کشت پنبه در مقایسه با کشت برنج صرفه اقتصادی ندارد.

موسی‌خوانی تصریح کرد: با توجه به امکانات موجود در سازمان، تلاش خود را برای توسعه کشت پنبه انجام می دهیم اما مشکلات بازرگانی و برداشت پنبه باید در سطح ملی حل شود.

وی تاکید کرد: مسئولان در سطح ملی باید یارانه‌ای برای کشت پنبه در نظر بگیرند چراکه این زراعت می‌تواند اشتغال‌زایی زیاد را فراهم و در صنایع بالادست ارزش افزوده فراوان ایجاد ‌کند.

مهم‌ترین دلیل کاهش سطح زیر کشت پنبه در کشور، سرمایه گذاری پائین در بخش مکانیزاسیون، هزینه بالای تولید، پیدا شدن محصولات رقیب همچون کشت برنج، کمبود منابع مالی، غیر اقتصادی بودن زراعت پنبه، خرد شدن زمین‌های کشاورزی، لحاظ مقررات سنگین اعطای تسهیلات بانکی، واردات محلول بدون نگاه به حمایت و تولید داخلی و حذف تخم پنبه از روغن کشی است.

ایجاد ساختار تخصصی و احیای شورای عالی پنبه، تخصیص یارانه به تولید کنندگان، خرید تضمینی پنبه و تخم پنبه، حفظ تعرفه واردات پنبه، حمایت از صنایع مرتبط با پنبه و حذف مالیات بر ارزش افزوده در این حوزه از جمله راهکارهای کمک به توسعه زراعت پنبه است.

گزارش از «زهرا اشکیود» خبرنگار ایسنا گلستان