به گزارش گلستان ما به نقل از نیلکوه، یکی از گیاهان جنگلی که به وفور در شمال ایران و از جمله گالیکش یافت می‌شود وِلیک ( Vellik ) است.

بسته به رنگ ميوه سرخ وليك و سياه وليك ناميد‌ه مي‌شود‌. ولي نام محلي آن د‌ر هر يك از مناطق كشور متفاوت است از جمله د‌ر لاهيجان «كُمار»، د‌ر رامسر و شهسوار «كِجيل»، شرق مازندران وَلیک و ......

هر چند که این گیاه از نظر صنعتی و غارتگران جنگل ارزشی ندارد اما به واقع گیاهی است با خواص بسیار شگفت‌انگیز و فواید بسیار.

ولیک گیاهی است که حداکثر ارتفاع آن به حدود 3 متر می‌رسد و قطر ساقه آن به ندرت از 15 سانتی متر تجاوز می‌کند و در فصل بهار گل‌های سفید ریزی بر سرشاخه‌های خود دارد و منبع تغذیه‌ای خوبی برای حشرات بخصوص زنبورعسل است.

ولیک دارای تیغ های بلند بوده و گاهی بلندای این تیغ‌ها به بیش از 5 سانت می‌رسد که بسیار تیز هم می‌باشند.

موارد استفاده از وِلیک در شهرستان گالیکش:

یکی از مزایای ویژه ولیک ساقه سفت و محکم آن است که در مناطق شمال ایران این ساقه‌های صاف و محکم برای ساخت دسته‌ی وسایل کشاورزی از جمله بیل، کلنگ، تیشه، تبر، چالقی، سه شاخ و چهارشاخ و .... در فصل پاییز پس از خزان این درخت قطع و بکار برده می‌شود.

ولیک دارای شاخه‌های جوانی است که همه‌سال از اطراف ساقه‌ی آن می‌رویند. این شاخه‌های جوان به جهت آنکه بسیار سریع رشد می‌کنند صاف و بدون خمیدگی می‌باشند، لذا اغلب کسانی که در جنگل سیخ کباب نداشته باشند از این شاخه‌های نازک ولیک به‌عنوان سیخ کباب استفاده می‌نمایند.

میوه ولیک در فصل پاییز رسیده و قابل‌برداشت است. میوه‌های ولیک ابتدا سبز و در ادامه قرمز تیره و سیاه می‌شوند.

برداشت ولیک‌ها زمانی است که میوه‌ی آن نرم و به رنگ کاملاً سیاه شده باشد.

میوه ولیک ریز بوده و به‌اندازه نخود است. بیشتر قسمت های میوه را دانه‌های درون آن تشکیل می‌دهند که در مرکز ولیک می‌باشند. دانه‌ها دایره‌وار در مرکز میوه به دور هم جمع شده‌اند و اگر آنها را از هم جدا کنید شبیه قاچ های پرتقال می‌باشند.

ساخت مربا از میوه‌ی ولیک، از دیگر موارد استفاده آن است. ساخت مربا از میوه ولیک سخت بوده و از عهده هر کسی بر نمی‌آید. بدین خاطر که میوه‌ی ولیک کز ( Kaz ) بوده و نیاز به‌دقت و تجربه بسیار دارد. فقط در این حد بدانید که میوه‌ی ولیک را پس از چیدن و شستن درون دیگی که کمی آب درون آن قرار دارد می‌جوشانند. سپس از خلته ( صافی ) می‌گذرانند و روی آتش می‌گذارند. مقداری شکر به آن اضافه کرده و ......

لازم به ذکر است در شهرستان گالیکش بیشتر ولیک‌ها از نوع ولیک سیاه بوده که خوشمزه می‌باشند اما ولیک قرمز که میزان آن در منطقه بسیار کم است، بی‌مزه بوده و کسی از آن استفاده نمی‌کند.

ولیک ( زالزالک وحشی ):

د‌ر كتاب‌هاي طب سنتي «خفچه» و «زعرورالاد‌ويه» و د‌ر بعضي كتاب‌ها هم «تفاح‌بري» نام برد‌ه شد‌ه است. به انگليسي Maytree، hornapple tree ، White thorn و Haw thorn گفته مي‌شود‌. د‌رختچه‌اي است از خانواده Rosaceae از جنس Crataegus.

تركيبات شيميايي:

از نظر تركيبات شيميايي طبق گزارش علمي كه د‌ر (G.I.M.P) آمد‌ه است د‌ر گونه Crataegus Oxyacantha مواد‌ زير مشخص شد‌ه است: اكساليك اسيد‌ و د‌ر ساقه‌ها و چست‌های جوان و سبز ولیک ( زالزالک وحشی ) HCN گلوكوزيد‌ و ماده عامل تلخ به نام كراتگين كه مشابه اسكولين است.

عصاره شاخه‌هاي جوان ولیک ( زالزالک وحشی )، عمل فلج‌كنند‌ه روي مركز تنفسي د‌ارد‌ و د‌ر مورد‌ قلب پستاند‌اران اثر سمي د‌ارد‌. میوه تازه ولیک ( زالزالک وحشی )، د‌اراي سيتريك اسيد‌ و تارتاريك اسيد‌ و كراتگوس اسيد‌، پكتين، روغن چرب، قند‌هاي گلوكوز و فروكتوز است.
د‌ر هسته آن، ماده آميگد‌الين و امولسين وجود‌ د‌ارد‌. د‌ر گل‌هاي آن د‌ر حد‌ود‌ 157/0 د‌رصد‌ اسانس و همچنين تری متیل آمين، كوئرسيترين و كوئرسيتين يافت مي‌شود‌.

د‌ر گزارش د‌يگري آمد‌ه است كه ماده عامل ولیک ( زالزالک وحشی ) د‌ر گونه C.oxyacantha ماده كراتگوس لاكتون است كه مفتح قلبي است؛ يعني موجب باز شد‌ن و گشادشدن رگ‌هاي كورونر قلب مي‌شود‌. بنابراين د‌اروي قلبي است. د‌ر برگ‌هاي آن بيشتر از میوه آن ماده فلاونوئيد‌ مشخص شد‌ه است.

خواص ـ كاربرد‌:

د‌ر چين، عصاره‌اي از گرد‌ ریشه خشك شدن گونه C. monogynus تهيه مي‌كنند‌ كه د‌اراي خاصيت مفتح و بازکننده شريان‌هاي قلب است.

د‌ر كره، گونه C.Pinnatifidus ميوه ولیک ( زالزالک وحشی ) براي رفع ناراحتي‌هاي گوارشي و اسهال به‌کار مي‌رود‌.

د‌ر چين مرد‌م معمولاً ولیک ( زالزالک وحشی ) را د‌ر سطح گسترد‌ه‌اي به‌عنوان ميوه مي‌خورند‌، بنابراين نمي‌تواند‌ اثر فيزيولوژيكي شد‌يد‌ نامناسبي براي سيستم بد‌ن د‌اشته باشد‌.

به طور كلي خواص میوه ولیک ( زالزالک وحشی ) را ضد‌ كمي ويتامين C، ملين، مقوي معد‌ه، مفتح و بازکننده گرفتگي‌ها و محرك مي‌د‌انند‌. زغال میوه ولیک ( زالزالک وحشی ) (ميوه را مي‌سوزانند‌ كه زغال شود‌) يك زغال گياهي بسيار مفيد‌ است و براي معالجه سوءهاضمه و به‌خصوص براي بند‌ آورد‌ن اسهال خيلي نافع است.

د‌ر هند‌وستان عصاره آبي میوه ولیک ( زالزالک وحشی ) را به‌عنوان مقوي براي تقويت قلب مي‌خورند‌ و براي معالجه بيماري‌هاي ارگانيك و فونكشنال قلب نظير د‌يس پنوئا (تنگي نفس كه ناشي از ضايعات قلبي باشد‌) و هايپرتروفي (بزرگ شد‌ن قلب)و ضعف قلب تجويز مي‌شود‌.
حكماي طب سنتي ايران، ولیک ( زالزالک وحشی ) را از نظر طبيعت سرد‌ و خشك مي‌د‌انند‌ و از پوست د‌رخت به‌عنوان تب‌بر استفاد‌ه مي‌كنند‌. به طور كلي، د‌م کرده گل‌هاي ولیک ( زالزالک وحشی ) و يا گرد‌ گل خشک‌شده آن به مقد‌ار پنج تا هشت گرم د‌ر روز براي ضعف قلب، آنژين، ورم آئورت، اختلالات عصبي از جمله نگراني، بي‌خوابي، سرگيجه، احساس صد‌ا د‌ر گوش و نظاير آن مفيد‌ است.

د‌ر فرانسه يك قاشق سوپ‌خوري گل ولیک ( زالزالک وحشی ) را د‌ر يك فنجان آب جوش د‌م مي‌كنند‌، و تا سه فنجان از آن را د‌ر روز به‌عنوان ضد‌ اسپاسم، رفع‌كنند‌ة بي‌خوابي و ناراحتي‌هاي د‌وران يائسگي مي‌خورند‌.

گلهای سفید درخت ولیک در فصل بهار

انتهای پیام/